Lulëzim Haziri leu në tetor 1962, në Reçan të Gostivarit.
Përmbledhjen e parë poetike “Kënga lind në vetmi” e botoi në vitin 1989, në
SHB “Rilindja” në Prishtinë. Biografia e tij poetike shënon edhe dy libra të
tjerë poetik: “Kur dyert hapen me zile” (1995), SHB “Vatra”, Shkup,
“Dalja nga safari” (2005), SHB “Brezi9”, Tetovë dhe “Vetmi e varur si numër në portë” (2015), Logos-A.
Përveç se poezi ka botuar edhe tregime ndërsa në vitin 2000 shtëpia botuese “Shkupi” ia botoi librin me shkrime për muzikën rock “Rokenrolli shqiptar!”.Në vitin 2010, në botim të SHB “Nositi SH” nga Gostivari botoi edhe librin me kolumna gazetareske “Bardhë e zi”.
Punon si gazetar dhe aktivist për të drejtat e njeriut.
Peshk i vetëm në akuarium
(prolog)
nga flora këtej xhamit kur i sheh
fytyrat e zgjatura me sy të ënjtur
që e soditin me tallje
pyet veten
kush e solli në këtë akuarium
apo duke ikur nga grepi i artë
hyri vetë
aq shumë kohë ka kaluar
sa s’mban mend
(kësaj i thonë vetmi)
bredh rrugëve të takosh njeri
befas e kap veten si flet me dritare me gjethe me diell
kokëvarur si lavjerrës kthehesh shtegut të rrahur mirë
lagur llërat e pantallonave me vesë mëngjesi
kur bota lozonjare pi kafenë e përgjumur
me duart në xhepa shtrëngon çelësin
të ndryshkur nga djersa
s’hap asnjë derë
vrimat e çelësave veshët gojët kanë zënë myshk
bën kohë kur dyert hapen me zile
(edhe kjo është vetmi)
në banak më këmbë dy pije porosit
banakierit i vjen rëndë të flasë e të pijë
pasi i numëron të gjitha pijet në vitrinë
e rrugët e vetmisë nën këmbë i janë lidhur nyjë
derës ia qep sytë
pret flladin e fjalëve
kokën t’ia shërojë si një aspirinë
(kësaj s’i thonë ndryshe pos vetmi)
derën e shtëpisë e lë hapur
me pritjen e varur si numër në portë
si setër në gozhdë
pret letër ftesë ndonjë aktpadi
aq shumë ka për të thënë s’di cilit si
gjuha i është ngjizur nga lëngu i fjalëve
merimangat gishtat ia kanë zënë mbi makinë
dritaret ia kanë gozhduar me baski
(vetmi është kjo jo krijim)
në tavolinën e punës brejtur nga krimbat
ulet të shkruajë një dhimbje një dëshmi
shkronjat i renditen si thnegla të zeza
fletën ia hanë si ëmbëlsi
iu gjuan prapë dhe prapë fletë
si miq të vonë i gostit
Rinoqeronti
Rri vetëm në Savanë
Larg turmës së Fisit të vet
Me majën e brirtë të vetmisë
Rrëmih në tokën e tharë
Nëpër Fushë Ugar
Shprush dheun me ngulm
Si një arkeolog fanatik
Kur ëndrra i fle në duart
Deri në llërë të zhytura në thellësi
Rrëmih…
Rrëmih…
Rrëmih…
…në thatësi në vdekje në djerrinë
Kokën kah qielli e çon me nge
Sheh retë që i udhëtojnë në kujtesë
Ëndërron pikat monotone të shiut veror
Që si djersë apo si lot
Më parë do t’i ndiejë në sy
Se në lëkurën e trashë meshin
E të ecë rëndë-rëndë në Savanë
Larg turmës së Fisit të vet
Deri në ylberin që pi ujë në lumë
Macet e Halepit
Macet e Halepit u shurdhuan një nga një
Dhe shurdhohen për çdo ditë rishtaz
Nga shpërthimet që i gjenin strofullave
Tek ëndërronin lëmshat shumëngjyrëshe
Të derdhur mbi qilimin me xhufka
Sa here që shurdhoheshin
U iknin shpijarët me një bohçe tesha mbi shpinë
U mbetej vetëm shqisa e nuhatjes
Dhe sytë që s’donin të shohin strofullat
Dhe rrugët për tek konservat e hedhura bosh
Të ushtarëve që flisnin gjuhë që s’I kuptonin
Siç nuk i kuptonin gjuhët në konserva
Arabisht, rusisht, anglisht, sërish arabisht…
Halepi, kjo gërmadhë konservash e predhash
Gërmadhë gjuhësh të gjalla e njerëzve të vdekur
Macet e Halepit jo që s’dinë të flasin
Të kërkojnë bukë, të kërkojnë të jenë mace Kosove
Po ato janë shurdhuar
Nuk e dëgjojnë klithjen e tyre
Lere më t’i dëgjojnë
Të huajt
Që hyjnë e dalin me bujë aty
U mbetet të enden mbi gërmadha si hije
Të ecin hijeve të Halepit të UNESCOs
Shatërvanëve që s’janë shatërvanë
Shesheve që s’janë më sheshe
As rrugët që s’janë më rrugë
As xhamitë s’janë më xhami
Myezinët ikën të shurdhuar
S’e dëgjonin më zërin e tyre
Apo i shurdhoi zhurma
Ajo zhurmë që ua prishi strofullat
Dëgjohen vetëm pëshpërimat, bisedat, këngët e sharjet
Të krejt gjuhëve të botës
Si në Kullën e Babilonisë
Gjuhë që i shurdhuan macet e Halepit
U mbeti vetëm instinkti për të mbijetuar
Dhe për të gjetur ndonjë strofull për një sy gjumë
Kur nata shtrihet e i mbulon si qiell me yje
Qiell që ia prishin rendin ca që duken si yje
E janë satelitë, aeroplanë ushtarak apo xixëllonja të harruara
Macet e Halepit që mund të duken edhe si fëmijë
Qëllon të gdhihen edhe mbi një shtyllë
Që dikur ishte një muze arkeologjik
Nga ku u shfaqet muzgu i Halepit
Kjo sepie pluhuri e shprese të vdekur
Kjo klithmë që bota s’e dëgjon
Gdhihen të lumtura se dëgjojnë sërish
Të bindura se mjaullimën do tua dëgjojnë ushtarët
Hoxhallarët, humanitarët, doktorët e magnatët…
Kjo u zgjat sa një ëndërr e fluturës
Sa një flurudhë granate për tek strofulli i tyre
Macet e Halepit shurdhohen një nga një
Disa nga shpërthimet
Të tjerat nga heshtja…
Fjalët që s’thuhen
Ti nis një fjalë që mbin aty për aty, në tavan,
Tek shikon re të bëra shuk si lesh i bardh në furkë,
Përtej dritares që s’mbyllet hatri freskut që bëhet pikë,
E derdhet mbi lëkurën që digjet pa e prekë.
Qëllon që humb rrugën e të kthehet prapë:
“S’ka dalë nga truri, mirë s’e ke përçap!”
Dhe fsheh buzëqeshjen, si qeni ashtin në dhé,
Thu’ ti se truri është ai që botën e mba gjallë.
Pastaj, mbledh grimcat e gjetjes të derdhura në tokë,
Rruaza të këputuraqaforeje nga një dorë e fortë
Rendit një “idiot”, pa e lidhë mirë, e gjuan në ajër,
Pret sytë e saj ta kapin, sakaq, ta kthejnë nga ka ardhur…
S’është edhe aq lehtë të përcjellësh një fjalë,
Tek je lakuriq, si shpresë e endur petk në tel.
Vëren se fjalët s’të shëmbëllejnë matanë si më parë,
Mërmëron një “n’dreq”, kthen shpinën, pret trupin e saj,
Të shembet mbi ty, të merr formën e fjalës…që s’u tha!
Ajo s’ka gjumë
Netëve polare
ankthit të pritjes
pa ag e muzg
ajo s’ka gjumë
shndërruar është sakaq
në aurorë llamburitëse
mbi shpresat e shkapërderdhura
nëpër odë
si çantë e përmbysur çelësat kur i kërkon
Mbi kujtimet që s’preken
ndjehet natë vere
e kotur nga zëri bulkthave
fsheh gjumin e harresës
si xixëllonjë në dorë
pa mos e kuptuar
si e kapi e ku i shkoi
Gjumi i iku mbi qepallë
si një zog i larmë
kuvlisë së artë
rrethuar ka mbet
me ato drita
të mekura
dëshirash
si abazhur kur nata
jashtë mureve të saj
s’ka më as fill
as fund…
…dhe për habi
nuk qahet
as bëzan
…s’ka gjumë!
Pikojnë gjethet e manjolës në këtë vjeshtë
Siç bien engjëjt e plakur me fjet
Prajshëm palosen mbi barin jeshil
Mbulojnë njëra tjetrën shpina mos u mërdhij
Pastaj fryn një erë nga gjumi i zgjon
Se vijnë engjëj tjerë të zverdhur verem
Si t’pikur nga qielli luhaten me nge
Shtrihen përmbi tokë dergjës i bëjnë vend
Është vjeshtë …
Ëndrrat e kuqërremta
(Fotografit Osman Demirit)
Shumë ngjyra u mbruan nga ylberi
Po e kuqja e para shkreptiu
Si një rrufe apo një zog i hershëm
E vetme tufës i parapriu.
Shkrepi në lule, në gjak, në zjarr
Shkrepi në zemër , në flok, në muzg
Po më para se të prek në tokë
Shkrepi me zë në syrin tënd.
Dhe s’ish më veç një ngjyrë
Që vesh petkun e krijimit të gjithësisë
Ish çasti i lindjes së saj në çdonjëri
Apo zjarri i qetë i dashurisë…
Mbase ish një dhomë e harruar
Ku drit’ e kuqe mbiu veç aty
Për tu derdhur dy trupave të fjetur
Zgjuar nga ëndrra alle që u flinte përmbi.
Dhe s’ish sall një dhomë kuvli
Ku zogu i zjarrtë ia thotë këngës me mërzi
As zjarr i shuar votre nga sytë e përgjumur
As trup i bukur valëvitur n’dalldi!
Ish ëndrra e kuqe e lindur nga zgjimi
Tharmi i ngjyrave që s’iu shkep muzgut
Hija e saj e fshehur në një cep të syrit
E shkrepur si rrufe përtej ylberit.
The one fish in the aquarium
(prologue)
the flora from this side of the window makes you see
long faces with bulging eyes
staring ironically
you ask yourself
who brought it into this aquarium
or did it enter by itself
running away from the golden hook
so much time has passed
that it does not remember any longer
(this is called solitude)
you wander in the streets to meet somebody
suddenly you catch your self talking to the windows
with the leaves and the sun
head down (love sinner) you find that you are
running to the well known path
with trousers wet from the morning dew
while the blissful world is sipping coffee indolently
you clutch onto your key in your pocket
all rusty from perspiration
that could not possibly open a single door
or key holes or ears or lips all grown with moss
times when doors are opened with bells
(and this is called solitude)
standing behind the bar he orders two glasses
the barman finds it difficult to talk and drink at the
same time
having counted all drinks in the glass buffet
while his paths intertwine beneath his feet
he fixes his eyes at the door with a lost glance
awaiting vigorous words
to cure his head like an aspirin
(this is nothing else but solitude)
he leaves the entrance door wide open
lingering hanging and counting gates
like a jacket on a hanger
waiting for a notice or inditement
he has so much to say but to whom
his tongue is numb from the juice of the words
spiders have raptured his fingers on the keyboard
windows are sealed
(this is solitude not creativity)
at the working table eaten up by worms
he sits down to write about pain about evidence
letters march like black ants
eating up his paper like a cookie
he throws paper at them over and over again
treating them like late guests
Rhinoceros
It stands aside in the savannah
amidst the noise of its own kin
It burrows the dry land
the barren field
with the tip of its horn
It painfully digs into the earth
like a possessed archaeologist
whose dream rests in his fingers
in his arms digging deep
It digs …
It burrows …
It delves …
In drought in death in barrenness
It lazily raises its head
Looking at the clouds whispering memories
Dreaming of monotonous summer rain
Which it would first feel
Like tears or sweat
Rather than raindrops on its thick skin
Moving slowly across the savannah
Far from the noise of his kin
All the way to the rainbow, to the river to drink
The Cats of Aleppo
The cats of Aleppo deafened one by one
And by each day they deafened again
From the blasts that startled them in their burrows
While dreaming of colourful balls of yarn
Spilled on the tufted carpet
Each time they deafened
Their owners left with a bindle of clothes on their backs
Leaving only their scents behind
And the eyes that didn’t want to see the burrows
And the roads to casted empty cans
Of the soldiers that spoke languages they didn’t understand
Like they didn’t understand the language on the cans
Arabic, Russian, English, again Arabic
Aleppo, this ruin of cans and missiles
Ruin of living languages and dead people
It is not like the Aleppo cats don’t know how to speak
To yearn for food, to yearn to be Kosovar cats
But they are deafened
They don’t hear their own squeals
Let alone to hear the foreigners
That enter and leave with rage
It remains to roam the ruins as shadows
To walk the shadows of Aleppo, of UNESCO
The fountains that are not fountains
The squares that are not squares
The roads that are not roads anymore
Nor mosques are mosques anymore
The muezzins fled deafened
They couldn’t hear their own voice
Or the noise deafened them
That noise that destroyed their burrows
Only the whispers, conversations, songs and swearings can be hard
Of all languages of the world
As in the Tower of Babylon
Languages that deafened the cats of Aleppo
Only their survival instinct remained
And to find a burrow to nap
When the night falls and engulfs them like sky covered with
stars
A sky disturbed by twinkling objects that look like stars
But are satellites, military airplanes, or forgotten fireflies
The cats of Aleppo that might look even as children
Happen to fight even on top of a pole
That once was an archaeological museum
From where the twilight of Aleppo would manifest
This sepia of dust and dead hope
This whimper that the world isn’t hearing
They fight happily because they can hear again
Convinced that the meowing the soldiers will hear
The imams, humanitarians, doctors and tycoons
This lasted as long as a butterflies dream
As a grenade trajectory towards their burrow
The cats of Aleppo deafen one by one
Some by blast
The rest by the silence
Translated by: Tabi Aziri
